“Duurzaamheid is niet iets wat je erbij doet. Het zou aan de basis moeten liggen van alles wat je doet op school. We gaan het simpelweg ook niet redden op een andere manier.”
Leesduur: 6 minuten.
Hi!
Mijn naam is Tessa Hoogeland, 28 jaar, leerkracht met de missie om onderwijs vorm te geven dat uitgaat van de aarde en de verbinding die we als mens hebben met de natuur. Ik noem het: earth centered education!
Hoe het begon
Volgens Maria Montessori is het onze taak om kinderen te leren verantwoordelijkheid te dragen voor het in stand houden van de balans in het universum. Toen ik dit tijdens de tweejarige Montessoriopleiding in 2018 tot me liet doordringen, dacht ik balans? Welke balans? We kampen met problemen zoals klimaatverandering, een enorme afvalberg en uitputting van kostbare landbouwgrond. De mensheid heeft de natuur ten dienste gesteld aan zichzelf en deze geplunderd en vervuild. Van de balans waar Maria het over had, kun je niet meer spreken.
Wekelijks verschenen de gevolgen hiervan op mijn digibord tijdens Het Jeugdjournaal: bosbranden, overstromingen, plasticsoep, uitstervende insecten enzovoort. In mijn bovenbouwgroep, zag ik de uitwerking van de huidige maatschappij op de kinderen; bijvoorbeeld in hun liefde voor spullen en tegelijkertijd ook in hun wegwerpattitude, want alles is vervangbaar, toch?
Naar aanleiding hiervan heb ik een onderzoek opgezet over de ontwikkeling van duurzaam bewustzijn bij kinderen. Ik verdiepte me in literatuur op het gebied van duurzaamheid. Hierdoor kwam ik tot schokkende inzichten over hoe we er voorstaan met onze planeet én over de impact van mijn eigen gedrag op Moeder Aarde. Door de manier waarop we nu met aarde omgaan, is onze toekomst en die van onze kinderen in gevaar. Dit resulteerde in een levensstijlverandering én de drive om duurzaam onderwijs vorm te geven.
De Duurzame Klas
Ik deelde mijn bevindingen met onze directeur. Samen kwamen we al snel tot de conclusie: duurzaamheid en toekomstkunde moet een prominente plek krijgen in het onderwijsaanbod. Ik kreeg alle ruimte om te experimenteren met duurzaamheid in mijn groep. Toen ik aan de kinderen vertelde wat ik allemaal te weten was gekomen, raakten ze het meest geïntrigeerd door het feit dat bomen en planten het tegenovergestelde doen van mensen: bomen zetten CO2 om in zuurstof. De kinderen deden onderzoek naar welke planten de lucht het meest zuiverden. Dit resulteerde uiteindelijk in een klas vol planten in zelf getimmerde plantenbakken en geknoopte macraméhangers.
Na dit project wilden de kinderen en ik nog meer aspecten van duurzaamheid onderzoeken en aanpakken. Dat hebben we de afgelopen drie jaar gedaan: van een kledingproject, steenpapierpilot, duurzame verjaardagen en een duurzaam Sinterklaasfeest tot groene wijken ontwerpen, een tinyhouseproject, ons eigen eten kweken, vegetarische alternatieven onderzoeken, koken van restjes en zwerfaval opruimen. Zo ontstond ‘De Duurzame Klas’. De kinderen schreven klimaatbrieven aan onze premier Mark Rutte en burgemeester Ron König en presenteerden hun ideeën voor een duurzame stad aan de Gemeenteraad. Wil je meer weten over al deze projecten? Kijk dan op @duurzameklas.
Leerlingen over de Duurzame Klas
Kinderen krijgen tegenwoordig steeds meer mee van de problemen die zich voordoen in onze wereld en willen iets doen om deze op te lossen. De Duurzame Klas kon de kinderen in deze behoefte voorzien. Dit resulteerde in enthousiasme en enorme betrokkenheid bij de kinderen. Ik heb mogen ervaren wat er kan ontstaan als kinderen voelen dat zij er toe doen en het verschil kunnen maken (synergie). Mijn ervaringen met De Duurzame Klas hebben laten zien dat leren voor duurzaamheid geen doom en gloom hoeft te zijn. Kinderen krijgen een goed gevoel van werken aan de toekomst en zorgen voor de aarde.
Al die planten in de klas geven me rust. Het ziet er ook gezellig en fris uit.
Ik ruim plastic op als ik het op straat zie liggen en ik let heel goed op afval scheiden.
Het allerleukste dat we deden met de Duurzame Klas was naar de Gemeenteraad gaan. Ik mocht onze ideeën presenteren aan de gemeenteraadsleden."
Ik probeer minder te kopen en ik heb nu ook een zuurstofrijke plant op mijn kamer. Ik vind het heel cool dat we ons eigen lied hebben!"
Wij doen als Duurzame Klas allemaal leuke en leerzame dingen, zoals een windmolen bezoeken, een vega en vegan proeverij en we mochten ons eigen tiny house ontwerpen en bouwen!"
Duurzame school
Binnen de school kreeg ik de ruimte om mijn ervaringen te delen. Op deze manier kon ik collega’s inspireren en enthousiasmeren. We hebben schoolbreed ruimte gemaakt voor duurzaamheid & toekomstkunde. Dit hebben we gedaan door 50% van de wereldoriëntatiethema’s los te laten. Want als er wat bij komt, moet er ook wat af.
Ik kijk met plezier terug op wat we schoolbreed hebben kunnen neerzetten op het gebied van duurzaamheid, maar het laatste jaar ben ik me ook gaan realiseren dat duurzaamheid niet iets is wat je erbij doet. Het is iets wat aan de basis zou moeten liggen van alles wat je doet op school, omdat we het simpelweg ook niet gaan redden op een andere manier.
Voor bestaande scholen blijkt het lastig om deze essentiële omslag te maken, om meerdere redenen. Allereerst omdat we in het huidige onderwijssysteem eigenlijk allemaal continu over onze grenzen moeten gaan, met als gevolg dat een verandering vaak geïnterpreteerd wordt als een ‘O jee, moet ik dit ook nog doen?!’ Daarnaast beland je al snel in een discussie op het moment dat je roept dat we eigenlijk een andere kant op moeten. Het is vaak een discussie die uitgaat van angst, controle en zoals het altijd gedaan is binnen het huidige systeem. Dat laatste betreft onderwijs dat gericht is op het nastreven van economische groei & welvaart met veel gestold wantrouwen en controle van bovenaf. Ook gaat de discussie vaak over het tempo van de verandering. Bovendien gaat het over een fundamentele transformatie van ons denken en doen en heb je op een school te maken met veel mensen die je daarin mee moet krijgen.
Mijn missie
Ik wil geen gevecht aangaan met het bestaande onderwijssysteem binnen een school. Ik stap uit de discussie door zelf voor de noodzakelijke verandering te zorgen. Dit is wat ik te doen heb, om te laten zien dat het kan. Hoe? Door het gewoon te gaan doen. Het initiatief nemen en er voor gaan staan. Dit initiatief is Terrawijs: een reis naar duurzaam onderwijs. Een reis naar het vormgeven van onderwijs waar kinderen leren om op een harmonieuze manier om te gaan met de planeet, elkaar én zichzelf. Onderwijs dat gericht is op welzijn, sociale groei en ecologisch herstel. Onderwijs waarin kinderen leren om betekenis te geven aan het leven door op een gezonde manier, een positieve bijdrage te leveren aan het grote geheel waar we als mens onderdeel van zijn.
Ik heb ontslag genomen als leerkracht om in schooljaar ’22/’23 verschillende scholen te bezoeken waar de aarde en de verbinding met natuur aan de basis liggen van het onderwijs. De ervaringen die ik hier heb opgedaan vormen de inspiratie voor het schoolconcept van basisschool Terrawijs.
“You never change things by fighting the existing reality. To change something, build a new model that makes the existing model obsolete.” — Buckminster Fuller
“Ik wil geen gevecht aangaan met het bestaande onderwijssysteem binnen een school. Ik stap uit de discussie door zelf voor de noodzakelijke verandering te zorgen.”