Leestijd: 8 minuten
Earth centered education
De rol van onderwijs is essentieel in de transformatie naar een duurzame samenleving. Daarvoor is een verschuiving nodig in de focus van ons onderwijs: van individuele welvaart naar collectief welzijn.
Wij geloven dat het daarbij niet zozeer gaat om het lesgeven over duurzaamheid, maar om de manier waarop we lesgeven. Dat zou moeten uitgaan van verbinding, het leren over ecosystemen en hoe alles met elkaar samenhangt om gezond te kunnen voortbestaan. Onderwijs dat uitgaat van samenwerking, met elkaar én met de natuur. Lesgeven vóór duurzaamheid: earth centered education.
De aarde, dat is waar het om draait.
Want zorgen voor de aarde, is zorgen voor onszelf.
Wij kunnen niet zonder haar bestaan.
Zorgen voor onze planeet en de natuur is essentieel om een toekomst te kunnen garanderen voor onze kinderen én onszelf. Een toekomst waarin wij zelf als mens(heid) fysiek en mentaal gezond kunnen zijn. Dat kan niet zonder een gezonde aarde.
Onderzoek
In schooljaar 2022/2023 heb ik verschillende scholen bezocht in Nederland, Europa en Indonesië, op zoek naar onderwijs waar de aarde en de verbinding met de natuur aan de basis liggen. Ik vond wat ik zocht op Real School Boedapest en Green School Bali. De ervaringen die ik hier heb opgedaan vormen de basis voor basisschool Terrawijs. Lees hieronder mijn onderzoeksblog.
– Tessa Hoogeland –
Real School
– December 2022 –
In de eerste week van december bezocht ik Real School Boedapest samen met Anita Nijland. We ontmoetten de directeur Dave Strudwick en de oprichter van de school Barna Barath. Wij mochten meekijken in deze prachtige school waarin kinderen in hun kracht gezet worden om een echte positieve impact te maken op de wereld om hen heen.
Tijdens deze week is me duidelijk geworden hoe onderwijs voor duurzaamheid meer is dan een curriculum. Het gaat over de ontwikkeling van waarden, mindset en vaardigheden, zoals systeemdenken, ondernemerschap, samenwerken enzovoort. Het was fantastisch om dit in de praktijk te zien en hoe feedback essentieel is in dit proces.
Real School is een particuliere school in Budapest, Hongarije die op het moment van mijn bezoek onderwijs verzorgt aan zo’n 65 leerlingen tussen de 6 en 14 jaar verdeeld over groepen van L1 tot en met L4.
De Hongaarse Barna Barath en Viktória Szemerédy besloten naar Bali te verhuizen om hun kinderen naar Green School te laten gaan. Daar raakten ze uiteindelijk professioneel betrokken bij de ontwikkeling van Green School en werden gegrepen door de missie een betere wereld te creëren via onderwijs. Na vier jaar besloten ze hun ervaringen mee te nemen naar Boedapest om in 2018 de stedelijke versie van Green School te starten.
Real School is gevestigd in een van de panden van een oude gasfabriek op een bedrijventerrein ten westen van het Óbudai-Sziget-eiland. In de andere panden van de oude gasfabriek zijn particuliere hogescholen en universiteiten gevestigd. Te midden van de panden is een openbare buitenruimte die dienst doet als schoolplein voor Real School. Er zijn diverse grasvelden, bankjes, een buitenlokaal, een buitenschaakspel en een basketbalveld.
First impressions
We komen binnen in de stijlvolle en sfeervolle ontvangstruimte, waar op de achtergrond muziek speelt van John Lennon (imagine). Eén wand is een groot krijtbord waarop de missie geschreven staat: ‘Inspire and empower the next generation to dream and build a beautiful world’. Aan de andere wand hangt een kleurrijk kunstwerk. Met een glimlach verwelkomt directeur Dave Strudwick ons.
Wat meteen opvalt is de manier waarop Dave met de leerlingen omgaat, de relatie die hij met ze heeft en de fijne sfeer die daardoor ontstaat. Hij maakt op een rustige, positieve en enthousiaste manier contact met de leerlingen, is toegankelijk en ziet ze echt. Tijdens zijn les benoemt hij wat hij ziet en voorziet kinderen van open en eerlijke feedback die hen verder brengt. Zo ontstaat een omgeving waarin de kinderen zich veilig voelen en zichzelf durven uitdagen.
De voorbereide omgeving in de school is verzorgd, stijlvol en laat gelijk zien waar de school voor staat. Zo is gebruik gemaakt van simpele en duurzame materialen. Ook is er overal kunst te vinden, veelal gemaakt door de leerlingen. De visie van de school is zichtbaar met visuals op canvas die in de gangen hangen.
Ook is er een plantaardige kantine: The PLANTEEN. De Planteen is eveneens opgezet door Barna en Vicky en is toegankelijk is voor iedereen, zoals de studenten van de hogescholen en universiteiten, maar ook de werknemers van de omliggende bedrijven. Je kunt er allerlei koude en warme gerechten nuttigen. De Planteen verzorgt iedere dag heerlijke, verse maaltijden voor de leerlingen en het personeel op Real School.
How we teach, teaches more then what we teach
Op Real School werken ze volgens een projectgebaseerd leerproces dat ze Dream to Reality (DtR) noemen. De projecten zijn gericht op leren met een real purpose, een echt doel in de echte wereld én met echte impact op de omgeving van de school! Real School werkt aan drie projecten per schooljaar. Ieder met een looptijd van 10 tot 12 weken, een voorwaarde om te komen tot diep leren.
De projecten starten altijd met een vraag. In die vraag worden de volgende dingen duidelijk: het onderwerp van impact (doel) en de tool of vaardigheid die daarvoor ingezet wordt (middel). Hieronder een aantal startvragen ter illustratie:
“How can we use art to create social impact?”
“How can we inspire historical interest in the city of Budapest, through film.”
“How can we use biomimicry to solve problems we have in the city? Like noise or heat?
De eerste drie weken van ieder project worden besteed aan het begrijpen van de vraag. Hierin doen kinderen veel kennis op en gaan de kinderen de echte wereld in, op excursie
Tijdens het project wordt enorm ingezet op het proces en de vaardigheden die er te leren zijn, zoals samenwerken, systeemdenken, mindsetontwikkeling en ondernemerschap. Feedback speelt een essentiële rol in dit proces. Feedback leren ontvangen, van zowel leerkrachten als ouders. Maar ook feedback leren geven aan elkaar.
Halverwege het DtR proces worden ouders in de school gehaald om feedback te geven op het werk van de leerlingen, zodat ze het vervolgens kunnen verbeteren. Het uiteindelijke resultaat wordt wederom gepresenteerd aan de ouders in een vorm passend bij het thema: een festival, een kunstexpositie, een film. Bekijk de video hierboven voor een impressie. Op deze manier worden ouders enorm betrokken worden bij het leerproces van hun kind. Ze zien de ontwikkeling en wat hun kind met de feedback gedaan heeft. Tijdens de projecten worden ook de expertise van ouders en familie de school in gebracht, bijvoorbeeld bij het ontwikkelen van een magazine over fast fashion of een robothond tijdens het project ‘uitvindingen’.
Beautiful work
Een belangrijk onderdeel van ieder project is het creëren van ‘beautiful work’ voor een groter doel dan alleen je leraar. Iets échts, dus bijvoorbeeld voor een tentoonstelling, festival, tijdschrift of film. Dit geeft kinderen een publiek, een context, een reden om het beste in zichzelf naar boven te halen. Dit past bij het gedachtegoed van Stephen Covey: begin met het eind voor ogen!
Duurzame mindset
‘We want sustainability as something that is empowering rather than being a pressure. That’s why we say: “Think global and act local.” – Dave Strudwick (principal Real School).
Andrew Carpenter, leerkracht en projectontwikkelaar op Real School vertelt dat je bepaalde waarden zult moeten ontwikkelen om uiteindelijk te komen tot een duurzame mindset. Zo’n waarde is bijvoorbeeld: zorg dragen. Wanneer ik hem vraag hoe je dat doet zegt hij: “Door voorleven, consistentie, leren in de echte wereld waardoor ze het gaan voelen en natuurlijk door vaardigheden te ontwikkelen die passen bij deze waarden.”
Deze vaardigheden ontwikkelen kinderen op Real School doordat leerkrachten feedback, activiteiten en verschillende tools inzetten, zoals het sustainability compass (zie foto) en excursies. Excursies nemen een belangrijke plaats in tijdens de projecten. Iedere woensdag gaan de leerlingen op excursie in de echte wereld of wordt de echte wereld de school in gehaald. De woensdag kan ook een ‘bosdag’ zijn zodat kinderen in de natuur kunnen spelen. Het buiten zijn en in aanraking komen met de natuurlijke wereld om ons heen, is een expliciet doel op Real School. “Because we will only protect what we love, and we will only love what touches us” – Barna Barath (founder Real School).
Rooster
Real School heeft naast de projecten ook een curriculum voor de basisvakken (ze volgen het nationale curriculum van Engeland). Daarbij wordt veel aandacht besteed aan kinderen laten inzien wat de noodzaak is voor de bepaalde vakken en vaardigheden. In L1 en L2 wordt ook vormgegeven aan eigen studies van ieder kind. Ze noemen dit ‘Genius Hour’ of ‘Passion Project’. De kinderen werken aan iets wat hun interesse heeft. Dat kan een klein project zijn, maar ook wat groter, bijvoorbeeld een karateles verzorgen voor je klas. Dave legt uit: “Het moet in balans zijn. Er is ruimte om dingen te leren waar jij geïnteresseerd in bent, maar er is ook een aanbod, waarbinnen dan keuzes zijn.”
In het eerste deel van de ochtend worden de basisvakken aangeboden, foundations genoemd: rekenen en taal. Er zijn groepslessen, maar er is ook ruimte voor verwerking en instructie op individueel niveau. Wat opvalt is de vakoverstijgende aanpak. Zo werken de leerlingen van L4 voor Engels aan aan schrijfopdracht vanuit een boek dat ze allemaal gelezen hebben. Vervolgens werken ze in het atelier aan een masker dat een sfeer uit het boek weergeeft. Verder zijn er nog enkele andere vakken op het rooster, zoals gym, bewegen (dans, yoga), muziek, welzijn en kunst. Video van Dave: Why are the arts and creativity vital in today’s world?
Verder worden alle andere vakken die wij in Nederland kennen, zoals geschiedenis, natuur, techniek, digitale vaardigheden, begrijpend lezen en duurzaamheid geïntegreerd aangeboden in de projecten. Video van Dave: How can you teach without subjects?
Welzijn
Barna: “Het is belangrijk om kinderen te leren hoe ze in harmonie kunnen leven met zichzelf. Welzijn is een voorwaarde om uiteindelijk anderen en de planeet te kunnen helpen. Het is belangrijk om daaraan genoeg tijd en aandacht besteden.”
Iedere dag begint en eindigt met een kwartier ‘community’. Op deze momenten wordt expliciet aandacht besteed aan relaties, sociaal-emotionele betrokkenheid en rituelen zoals zingen en muziek maken. Ter illustratie beschrijf ik hieronder de elementen die tijdens mijn bezoek ingezet werden in L3.
Value of the day. Iedere dag staat een andere waarde centraal, deze wordt getrokken uit een bakje met kaartjes. De waarde is aanleiding voor een groepsgesprek of minilesje bijvoorbeeld over ‘self acceptance’. “Do you know why this is important? Who is always with you? No matter where you go?”
Bucket filling ideas. Dit zijn acties die een andere persoon blij maken, zie foto.
“It’s important to be a bucket filler because it makes others feel good. People feel bad when their buckets are empty. However, a full bucket brings a lot of joy!”
Kindness chart. Kinderen zetten verschillende bucket filling acties voor zichzelf in de planning. Iedere dag volbrengen ze deze en kruisen ze deze af.
Compliment tree. Je schrijft een compliment voor iemand op en hangt deze in de boom. Welbekend denk ik.
Secret friend. De kinderen maken een bakje, doosje, zakje met zijn of haar naam. Dit staat in de vensterbank. Iedereen trekt een lootje. Je schrijft een paar keer per week iets aardigs voor jouw persoon en dat stop je stiekem in het bakje of je geeft een klein cadeautje. De bedoeling is om erachter te komen wie het voor jou doet.
Verder staat er wekelijks een uur well-being als vak op het rooster. Daarbinnen wordt expliciet aandacht besteed aan onderdelen van welzijn, zoals emotieregulatie en mindfulness. Ook is er genoeg tijd voor bewegen op het rooster (3x per week). Daaronder valt gym, maar ook yoga en dans. Het gaat over je goed en gezond voelen in je lichaam, maar ook over samen spelen en plezier maken.
Feedback
Wat opvalt op Real School is de attitude en benadering van de leerkrachten naar de kinderen. Ze nemen de tijd voor ieder kind en ze zetten in het contact duidelijk in op de relatie en welzijn. Leerkrachten geven kinderen concrete en directe feedback op hun leerproces en/of gedrag zodat ze hun vaardigheden en mindset kunnen ontwikkelen.
Kinderen krijgen het vertrouwen om in groepjes in verschillende ruimtes aan het werk te gaan met het project. De opdracht is zeer helder en de deadline ook. De leerlingen worden wel continue bevraagd op; wat ga je doen? wat zijn jullie aan het doen? wat heb je gedaan? Daarin krijgen de kinderen wel de ruimte en vertrouwen om het zelf te gaan doen. Dus als het antwoord is: dat weten we nog niet. Dan worden ze aangezet om het samen te bedenken.
In de gehele school tref je leerkrachten die benoemen wat zichtbaar is, om kinderen te bekrachtigen, bij te sturen of aan het denken te zetten. Dit doen ze bovenal op een vriendelijke en positieve manier en indien nodig meer strikt en op respect en de relatie:
‘Ik zie dat je er over nagedacht hebt, wat is nu je volgende stap?’ ‘Ik zie dat jullie nog aan het overleggen zijn, probeer nu tot een gezamenlijke keuze te komen,’ ‘Ik zie dat hij zich afzondert van jullie groepje, hoe zou dat komen?’ ‘Ik heb tijd en moeite gestoken om voor jullie deze opdracht voor te bereiden, om jullie dit te leren. Hoe denken jullie dat het voor mij is dat jullie het niet doen?’
Kinderen leren op deze manier feedback ontvangen en tegelijkertijd dient deze feedback als voorbeeld om zelf te leren goede feedback te geven. Kinderen worden aangespoord tot en oefenen met het geven van feedback. De school gebruikt het verhaal van Austin’s butterfly hierbij als uitgangspunt.
Green School
– Maart 2023 –
Ik mag mijzelf nu officieel Green Educator noemen! Samen met fantastische mensen van over de hele wereld ging ik op een holistische reis, tijdens de Green Educators Opleiding op Green School Bali. Een school voor een duurzame wereld, van bamboe, zonder muren, midden in de jungle!
Het was geweldig om te zien hoe duurzaamheid is geïntegreerd in de gehele organisatie. Diep respect voor de aarde en de balans van ecosystemen zijn geen losse vakken in het Green School curriculum. Het zit onlosmakelijk verbonden in alles wat ze doen: It’s part of the air they breath, the ground they walk on, it is in every turn. Dit is precies wat ik met Terrawijs ook wil neerzetten, dus om de praktische uitwerking van deze visie in te mogen ervaren was enorm waardevol, inspirerend en leerzaam.
We leerden over onderwijs voor duurzaamheid, unlearning, mindfulness, minimalisme als pedagogie, biofilie, wall-less learning, ouderbetrokkenheid, project based learning, geïntegreerd leren, regeneratieve landbouw en nog veel meer! Ook gingen we net als de leerlingen iedere woensdag op excursie, genaamd: ‘Jalan Jalan’, wat Indonesisch is voor ‘gaan wandelen’.
Tijdens deze reis herstelden we onze verbinding met de natuur door te leven in de jungle 
en op avontuur te gaan. Ook kregen we de meest fantastische vega(nistische) gerechten, in prachtige lunchboxen gemaakt van bananenbladeren; met dank aan Moeder Aarde 
en de Ibu’s.
Ik kan niet wachten om alle geplante zaadjes voor verandering te laten groeien in de ontwikkeling van Terrawijs, dé nieuwe, publieke, basisschool voor duurzaam onderwijs in Nederland! The sky is the limit 
.
Meer zien van mijn ervaringen op Green School en Real School? Check de highlights op Instagram: @terrawijs
